Darendeli Hacı Mahmud kuddise sırruhu’l-azîz Efendi
Sofuzâde lakabı ile tanınan Mehmet Ağa’nın, 1241 hicri yılında, milâdi takvimler 1 Ocak 1826 tarihini gösterirken, Darende’de Hacı Müşrif mahallesindeki hanelerinde bir oğlu dünyaya geldi. Adını “Mahmud” koydular.
Mahmud, belli bir öğrenim yaşına gelince, Şeyh Hamidî Veli kuddise sırruhu’l-azîz Hazretleri’nin Camii Şerîfi yakınında bulunan Sibyan mektebinde tahsil hayatına başladı. Buradan mezun olduktan sonra Uşak’da bulunan Ayintabizâde Hacı Ahmed Efendinin ders verdiği medresede derslere devam etti. Sonra Sivas’a gitti. Orada Gökmedrese’de müderrislik yapmakta olan Darendeli Hacı Salih Efendinin derslerine devam etti. Sonra da, hocasının iznini alarak Kayseri’ye gitti. Burada Kurşunlu Medresesi’ne devam ederek Ağcakoyun Müftüsü Hacı Arif Efendiden dersler aldı. İstanbul’un ilmin ikmal merkezi olduğunu o da iyi biliyordu. Daha sonra İstanbul’a gitti. Edirnekapı yolu üzerinde bulunan Nişancı Mehmet Paşa Medresesi’nde ikamet etmeye başladı. Aynı zamanda bu medresede görev yapmakta olan Kavalalı Yusuf Efendiden Şerhi Akaid ve diğer bazı dersleri aldı. Hocasının ölümü üzerine Fatih (camii) Medresesi Müderrisi Kara Halil Efendiden Kadı Miri ve Celali derslerini aldı. Aynı hocadan 1278/14 Kasım 1861 tarihli bir icazetname (diploma) alarak medrese tahsilini tamamladı. Ruûsu hümâyun (resmi göreve tayin) imtihanına girdi, bu imtihanı kazanarak şahadetname aldı. Ancak göreve tayin edilmeden Çorum’a gitti. Şeyh Eyüb Mahallesi olarak bilinen mahallesinde ikamet etmeye başladı ve kısa bir süre sonra da evlendi. Bu evlilikten üç oğlu oldu. Bunlardan ikisi Müftü Mehmet Emin ve Rüştü Efendidir. Küçük oğlu ise, genç yaşta vefat etti. Raziye, Zeynep, Firdevs ve Nafiye adında dörtte kızı dünyaya geldi. Kızı Raziye Hanım, âlim Ömer Şem’i Efendinin oğlu âlim ve fazıl Mustafa Esad Efendi ile evlendi.
Tahsilini tamamlayan Mahmud kuddise sırruhu’l-azîz Efendi, Çorum’da müderrislik yapmaya başladı. Tahsili esnasında Arapça ve Farsçayı da öğrenmiş olduğundan bu dersleri de öğretmekte idi. Tasavvuf büyüklerinden Çorumlu Mustafa Rûmi Şiranî kuddise sırruhu’l-azîz Efendiye intisab ederek, tasavvuf ilimlerine de âşinalık kazandı. Bu arada şeyhi ile beraber hac ziyaretine gitti. Dönüşünden sonra Hacı Mahmud Efendi diye anılmaya başladı.
Çorum’da yaklaşık yirmi beş yıl kaldıktan sonra, ziyaret maksadıyla Darende’ye geldi. Bu sırada halk, yeni kurulmuş olan mahallelerde bulunan bahçeli yazlık evlerde oturmaktaydı. Darende’nin eski mahallelerindeki evler, camiler ve diğer eserlerin birçoğu yıkılmıştı. Camilerden sadece Şeyh Hamidi Veli kuddise sırruhu’l-azîz Hazretleri Camii Şerîfi yıkılmamıştı. Bu duruma üzülen Hacı Mahmud kuddise sırruhu’l-azîz Efendi, bu caminin yıkılmaması için hemen onun etrafındaki yıkılmaya yüz tutmuş medresenin tamirini yaptırdı ve burada ders vermeye başladı. Bu medrese eskiden beri Şeyh Hamidi Veli Medresesi olarak bilinirdi. Bu sıralar Darende’deki kışlık evler dağılmış; yazlıkların bulunduğu bölgede şehrin yeniden teşekkülü üzerine, halk eski şehrin bulunduğu bölgeyi terk etmişti. Hacı Mahmud Efendi, eski şehrin bulunduğu mahaldeki bu medreseyi yeniden ihya edince halk da kısmen bu bölgede kalmaya başladı.
20 sene kadar Şeyh Hamidi Veli Cami’i Şerifi yakınındaki medresede yüzlerce talebeye ders okutan Seyyid ve Hâlid Efendiler’in hocaları Hacı Mahmûd kuddise sırruhu’l-azîz Efendi Hazretleri, Şeyh Hamidi Veli Hazretlerinin Darende’de bu Câmi’i Şerîf derûnunda medfûn bulunduğunu ve birçok kerre murâkabe halinde gördüğünü söylerlerdi.
Hacı Mahmud Efendi, tahminen üç dört yıl kadar Şeyh Hamidi Veli Medresesi’nde müderrislik yaptıktan sonra, halkın isteği üzerine 65 yaşında iken Darende Müftülüğü’ne tayin edildi. Bu tayini Şeyhülİslâmın 7 Ocak 1891 tarihli menşuru ile kabul edildi.
Sofuzâde Hacı Mahmud Efendi, Şeyh Hamidi Veli Camii ve Medresesi’nde önemli hizmetleri yerine getirmekle beraber Şeyh Hamidi Veli Kütüphanesine kitaplar vakfetti.
Hacı Mahmud Efendi, eskilerin tabiriyle; dirayetli, her yönü ile görevini yapmaya muktedir bir kimseydi. Orta boylu, ela gözlü, kumral sakallı bir eşkâli vardı.
Yetiştirdiği Talebeleri
Hacı Mahmud Efendi, Şeyh Hamidi Veli Medresesi’nde müderrislik yaptığı yıllarda 240 öğrenci okutup, on beş hocaya icazet verdi. Sonraları adlarını çokça duyurmuş olan Darendeli âlimlerin yetişmesine öncülük etti. Oğlu Hacı Mehmet Emin Efendi, Gürün Müftüsü Gübünlü Nazi Efendi, Elbistan kadısı Seyyid Efendi, Mehmet Paşa Medresesi Müderrisi Çorumlu Kasım Efendi, Kangal’ın Karacaviran köyünden Hacı Bekir Efendi, Gerimterli Ömer Efendi, Bayram Efendilerden oğlu Hacı Mehmet Efendi, Müftüzâdelerden Darende kadılığı yapmış olan Mustafa Esad Efendi, Halidi Yekta Efendi, Es-Seyyid Ömer Osman Hulusi Efendi, Es-Seyyid Hatip Hasan Efendi, onun talebeleri idi.
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder